De sociaal- emotionele ontwikkeling houdt in volgens Zwiep ( Z.J.) dat een kind een eigen persoonlijkheid ontwikkelt die overeen komt met de verwachtingen en gedragingen in de sociale omgeving.  De Haan (2015) vertelt dat uit onderzoek naar de sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen in interactie is af te leiden dat er al vroeg voorlopers zijn van verantwoordelijkheidsgevoel. Je verantwoordelijk voelen begint bij het besef dat je eigen gedrag in bepaalde gebeurtenissen niet in orde is. Vanuit dat besef ontwikkelen zich de sociale emoties schuld en schaamte. Het zijn sociale emoties, omdat anderen bij het ervaren van die emoties een belangrijke rol spelen. Door de reacties van anderen worden kinderen zich bewust van zichzelf en hun gedrag – daarom wordt ook wel gesproken van ‘zelfbewuste’ emoties. Peuters leren regels en normen van hun omgeving kennen en begrijpen, zoals ‘je mag een ander niet pijn doen’ . 

De sociale identiteit dat deel van je identiteit dat je met anderen gemeenschappelijk hebt, bijvoorbeeld omdat je tot hetzelfde gezin behoort. Het behoren bij een gezin is een deel van je sociale identiteit. Bij sociale identiteit gaat het om verbondenheid met anderen. Je verbonden voelen begint in het gezin en familie en breidt zich later uit naar andere groepen, zoals de groep in je klas. Ouders nemen aanvankelijk de verantwoordelijkheid op zich voor het gedrag van hun kinderen; in de loop van de ontwikkeling verschuift die verantwoordelijkheid naar de kinderen zelf. Gaandeweg leren kinderen door hun opvoeding zich ook steeds meer verantwoordelijk voelen voor anderen.  

Sociale ontwikkeling 

Bij de sociaal-emotionele ontwikkeling gaat het vooral om, dat je de kinderen helpt om met zichzelf en de ander om te gaan. Dit betekent dat je ze bijvoorbeeld leert om controle over hun emoties te krijgen, zodat ze leren die te uiten op een sociaal aanvaardbare manier. Je kunt ook proberen de agressie voor te zijn, door de kinderen te laten bewegen en op die manier hun energie kwijt te raken. Ook is het leerzaam om de emoties die je bij de kinderen ziet, onder woorden brengen. Geef aan dat je denkt dat het kind boos is en vraag hem of dat klopt. Zo worden ze zich bewust van verschillende gevoelens. Een uitstekende manier om het sociale bewustzijn van kinderen te stimuleren, is door het zelf steeds positief te benaderen. Zowel jongere als oudere kinderen reageren daar heel goed op. Kinderen vragen om duidelijke grenzen. Wanneer kinderen deze regel niet  volgen, zijn er ook consequenties. Een uitgebreide uitleg heeft bij jonge kinderen nog geen zin. Het is effectiever om het gewenste gedrag te versterken. Dit kan je doen door een compliment te geven aan iemand die de regels in de klas hanteren (Zwiep, z.j.). Ook kun je een sociaal emotionele les koppelen aan het ongewenste gedrag wat zich in de klas voordoet. Op deze manier ziet het kind hoe het anders kan.   

Alkema et. al. (2015) noemt een aantal aspecten om de sociale ontwikkeling van kinderen te stimuleren als leerkracht, dit kan door:

- het stimuleren van zelfbewustzijn ( realistische verwachtingen van jezelf), zelfvertrouwen en weerbaarheid;

- het omgaan met gevoelens van jezelf en anderen, je inleven in een ander;

- begrip te ontwikkelen voor andermans standpunt; 

- begrip ontwikkelen voor gedragsnormen en achterliggende waarde;

- een positieve levenshouding stimuleren; 

- oplossen van conflictsituaties;

- omgaan met relaties en seksualiteit;

- gedragsvaardigheden oefenen: gesprekken met jezelf voeren; sociale signalen opmerken en interpreteren; communicatie via oogcontact; duidelijke vragen stellen, effectief reageren op kritiek, negatieve invloeden weerstaan, luisteren naar een ander, etc.                                             SEL model 

Leerkracht 

De afbeelding hierboven weergeeft drie competenties. Om aan deze competenties te werken dien jij als leerkracht het kind te begeleiden en te coachen. Dit doe je vanuit het handelingsgerichtwerken: Wat kan het kind?  Ook is het belangrijk om er achter te komen waar het kind moeite mee heeft.  Je probeert als leerkracht de competenties waar hij of zij sterk in is naar voren te trekken. Benoem het positieve gedrag. Werk samen met het kind  aan de competentie waar het kind moeite mee heeft. Voor leerkrachten is het belangrijk dat ze inzicht hebben in hun eigen handelingsperspectieven, zodat zij de kinderen kunnen bieden wat ze nodig hebben. Maar wat bereik je nu met de competenties van SEL? Bekijk de afbeelding hieronder (10 redenen voor SEL). 

een les gegeven over het vragen van iemand anders speelgoed of materiaal. Dit was een les van het sociaal emotioneel leren methode. Tijdens de les oefenen de kinderen de jij-competentie van: besef van een ander en relatie met een ander en de wij-competentie: keuzes maken. De kinderen moeten hierbij vertellen wat ze willen lenen van een ander. De kinderen mogen hierop ja of nee antwoorden en moeten ook hierbij vermelden waarom.  Ik ben bij het kind gaan zitten en gaan kijken hoe hij dit deed. Het vragen ging goed, maar hij vindt het lastig als een kind nee als antwoord geeft. Maar dat is niet erg. Hij is steeds vaker aan kinderen gaan vragen of hij iets kon gaan gebruiken of ergens mee kan spelen. Het gedrag is op een positieve manier veranderd. Dit merk je als klas. De kinderen zijn minder negatief naar het kind toe, hierdoor zie je dat het kind vaker speelt met anderen.